Nadzieja podstawowa a wizje świata społecznego

Edyta Biełous , Jerzy Trzebiński

Abstract

Przedmiotem badań był związek między siłą nadziei podstawowej, czyli siłą przeświadczeń o stabilnym porządku świata i jego przychylności ludziom, a wybranymi charakterystykami wizji świata społecznego. Pod uwagę brano również poczucie własnej skuteczności ze względu na jego możliwą interakcję z nadzieją podstawową. Badania przeprowadzono w latach 2010-2012 na osobach dorosłych w różnych miastach w Polsce (łącznie N = 426). Rezultaty wskazują, że choć nadzieja podstawowa wiąże się pozytywnie z aprobatą światopoglądu tradycjonalistycznego, to jest też moderatorem relacji między poczuciem własnej skuteczności a akceptacją światopoglądu modernistycznego: wśród osób z niższym poczuciem własnej skuteczności, im silniejsza nadzieja, tym większa akcepcja tego światopoglądu. Wiara w porządek świata (jeden z komponentów nadziei podstawowej) negatywnie wiąże się z akceptacją światopoglądu postmodernistycznego, jego akceptacja koreluje natomiast pozytywnie z poczuciem własnej skuteczności. Im silniejsza wiara w przychylność świata (drugi komponent nadziei podstawowej), tym mniejsze deklarowane poczucie wyższości i wrogość wobec osób przynależących do grup uznawanych za obce. Okazało się też, że siła nadziei podstawowej dodatnio wiąże się z poczuciem bytowości świata (świat jako obiekt realnie istniejący, posiadający swoistą strukturę i historię), z wiarą w sprawiedliwy świat – dla wszystkich ludzi i dla własnej osoby, a także z zaufaniem do ludzi, natomiast ujemnie wiąże się z poczuciem konfliktowości społecznych relacji. Podsumowując, wyniki sugerują, że siła nadziei podstawowej stanowi ważny czynnik formowania się i akceptowania wizji społecznego świata. Potwierdzają, że nadzieja podstawowa jest czynnikiem światopoglądowym niezależnym od cech wizji własnej osoby, choć może wchodzić z nimi w interakcje, pokazują też możliwość istnienia w określonych warunkach odrębnych funkcji regulacyjnych dwóch składników nadziei podstawowej.