Podstawowe cechy osobowości, lęk związany z pracą i satysfakcja z pracy

Anna Zalewska

Abstract

W tym rozdziale analizowane są relacje pomiędzy lękiem związanym z pracą a satysfakcją z pracy z perspektywy trzech typów teorii dobrostanu: „bottom-up”, „top-down” oraz Transakcyjnego Modelu Jakości Życia, oferującego syntezę ich podejść. Różne modele zależności pomiędzy lękiem związanym z pracą a satysfakcją z pracy, postulowane w trzech typach teorii, weryfikowano w dwóch badaniach. W każdym z nich poziom ogólnej satysfakcji z pracy i stopień zróżnicowania satysfakcji ze składników pracy (Arkusz Opisu Pracy) oraz lęk związany z pracą, sytuacyjny (4 pozycje ze Skali Afektu w Pracy) i utrwalony (Kwestionariusz Nastroju w Pracy) badano u 240 pracowników (50% kobiety). W pierwszym badaniu mierzono także neurotyczność i ekstrawersję (Inwentarz Osobowości NEO-FFI), a w drugim - reaktywność emocjonalną i aktywność (Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu). Analizy wykonane z perspektywy teorii „bottom-up” wskazują, że obie formy lęku związanego z pracą wyznaczają poziom ogólnej satysfakcji z pracy w obu badaniach, natomiast tylko w jednym są słabo powiązane ze zróżnicowaniem satysfakcji. Analizy wykonane zgodnie z teoriami „top-down” wskazują, że neurotyczność oraz reaktywność emocjonalna wyznaczają lęk związany z pracą oraz satysfakcję z pracy, a lęk utrwalony jest mediatorem wpływu reaktywności na satysfakcję. Analizy wykonane zgodnie z modelem transakcyjnym wskazują, że satysfakcja z pracy zależy od interakcji lęku i cech osoby (poziom satysfakcji zależy od interakcji lęku i badanych cech osoby, a stopień zróżnicowania satysfakcji od interakcji lęku utrwalonego i reaktywności emocjonalnej). Dowodzą, że badania realizowane zgodnie z teoriami „bottom-up” i „top-down” prowadzą do nadmiernych uogólnień. W dyskusji rozważana jest adaptacyjna rola lęku i cech osoby jako jej moderatorów. Pokazane są też ograniczenia trzech podejść badawczych.