Cechy Pięcioczynnikowego Modelu Osobowości (PMO) a objawy PTSD: wyniki badań prospektywnych i poprzecznych

Bogdan Zawadzki , Agnieszka Popiel , Maria Cyniak-Cieciura , Anna Glibowska

Abstract

Problem podjętej pracy dotyczył związku cech ujmowanych przez Pięcioczynnikowy Model Osobowości (PMO) z objawami pourazowego zaburzenia stresowego (PTSD), ocenianego w badaniach prospektywnych oraz poprzecznych (w okresie potraumatycznym). Badania zrealizowano w dwóch grupach Ŝołnierzy uczestniczących w misjach wojskowych oraz w grupie kandydatów do pracy w straŜy poŜarnej (ogółem 398 męŜczyzn w wieku 18-45 lat). Badania cech PMO wykonano w okresie przed wyjazdem na misję i podjęciem słuŜby, zaś poziomu objawów PTSD – w okresie po powrocie z misji i po roku pracy w straŜy poŜarnej, po przerwie wynoszącej 0,5-1,5 roku (wraz z ponownym badaniem cech PMO). W celu określenia specyfiki danych z badań poprzecznych skontrastowano je z wynikami uzyskanymi w badaniu czterech grup osób uczestniczących w wypadkach drogowych (ogółem 661 męŜczyzn w wieku 18-45 lat; badanie cech osobowości i objawów PTSD w okresie do 2 lat po wypadku). Uzyskane wyniki wskazały, Ŝe (1) najsilniejszym predyktorem objawów PTSD jest neurotyczność, dla której stwierdzono teŜ (2) najsilniejsze związki w pomiarze potraumatycznym (niezaleŜnie od specyfiki badanej grupy) oraz istotny wzrost wielkości związku w stosunku do pomiaru prospektywnego (3). W grupach naraŜonych na traumy zawodowe silnym predyktorem objawów zaburzenia była takŜe sumienność (4), dla której stwierdzono teŜ istotną róŜnicę w pomiarze potraumatycznym w stosunku do grupy osób uczestniczących w wypadkach drogowych. W dyskusji wskazano na ograniczenia interpretacyjne modelu osobowościowej podatności na rozwój objawów PTSD (akcentując model wpływów o charakterze recyprokalnym), jak i ograniczenia zrealizowanych badań (zawęŜenie analiz tylko do męŜczyzn oraz brak pomiaru prospektywnego osób po wypadkach)